Mültecilere yardım | Polonya: "İnsani yardımı suç saymak istiyorlar"

Mültecilere yiyecek ve giyecek verdiğiniz için Polonya'da yargılanıyorsunuz. 2021 yılında binlerce kişi sığınma başvurusunda bulunmak için Belarus üzerinden Polonya'ya girdi. Polonya bunu "hibrit saldırı" olarak değerlendirdi, sınır bölgesini kapattı ve sert tepkilerle karşılık verdi. Kendinize ve diğer dört aktiviste, yani “Hajnówka Beşlisi”ne yöneltilen suçlamaları nasıl değerlendiriyorsunuz?

Suçlamalar benim için şok ediciydi. Belarus sınırındaki Białowieża Ormanı'nda yaşıyorum. Oradaki birçok insan, benim gibi, mültecilere yardım etti çünkü Polonya devleti hiçbir şey yapmadı. Bizim inancımız şuydu: Ormanımızda kimse ölmemeli. İşte bu yüzden yemeğimizi ve zamanımızı ihtiyaç sahiplerine verdik. Şimdi beş yıl, hatta daha fazla hapis cezasıyla karşı karşıyayız. Savcı bizi kaçakçılara benzetti. Bu yanlış. Biz kendi yemeğimizi insanlara veriyoruz ve onlardan para almıyoruz. Kaçakçılar ise kâr amacıyla çalışırlar.

Peki bu suçlama nasıl ortaya çıktı?

2022 yılında, üç mültecinin bulunduğu bir araçta iki sanığım tutuklandı. Onlar ormandaki insanlara yardım etmeye karar veren aktivistler. Benim de onlarla temasım olduğu için davaya eklendim. O zamanlar yedi çocuklu bir Kürt ailesi ve Mısırlı bir adamdan bahsediyorduk. Onlara yiyecek ve uyku tulumu verdim ve bir süre dinlenebilecekleri yerleri gösterdim. Ormandaki mültecilerin çoğu sağlıksız durumdaydı ve tek umutları onları en yakın kasabadaki doktora götürmekti. Muhtemelen davalı arkadaşlarım da bunu kastettiler. Eğer insanlar ormanda kalsalardı şiddetli bir reddedilmeyle karşı karşıya kalacaklardı.

Bir sonraki ve muhtemelen son mahkeme duruşması 14 Mayıs'ta. Nasıl bir karar bekliyorsunuz?

Tüm delillerin incelenmesini bekliyorum. Ben kimseye zarar vermedim, sadece insanlara yardım ettim. Adil bir yargılama olmasını umuyorum. Hakimin ne düşündüğünü bilmiyorum. Benim hissiyatım, onun tarafsız olduğu ve masadaki gerçeklere açık olduğu yönünde.

Polonya hükümeti 2021 yılında Belarus ile sınır bölgesini tamamen kapattı; gazetecilerin bile askeri refakat olmadan sınıra girmesine izin verilmedi. Bu ortamda mültecilere yardım etmeye nasıl başladığınızı anlatabilir misiniz?

Milli Park çalışanı olarak bu ormanda çok çok fazla saat geçirdim. Orada çalıştım, orada yaşadım. Yasak bölge benim günlük hayatımın mekanıydı. O zamanlar durum şöyleydi: Yürüyüşe çıkıyorsunuz veya ailenizle buluşmaya gidiyorsunuz, birdenbire çaresiz, aç, hasta ve hipotermik insanlarla karşılaşıyorsunuz. Başlangıçta bölge halkı mültecileri görünce sınır muhafızlarını aradı. Ancak birkaç gün sonra aynı aileyle tekrar karşılaştıklarında, sığınmacıların sınırda nasıl bir ping-pong oyununa maruz kaldıklarını fark ettiler. Her zaman geri tepmeler oluyordu. Daha sonra sınır muhafızlarını aramayı bıraktılar. Bu duruma nasıl tepki verileceği her bireyin kendi inisiyatifindeydi. Yardım etmeye karar verdim.

Bölgesel tarih eylemlerinizi nasıl etkiledi?

Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus birlikleri Polonya'dan "yakıp yıkma" taktiğini kullanarak çekildi. Coğrafyamız tamamen harap oldu ve yaklaşık dört milyon insan mülteci durumuna düştü. Büyük büyük büyüklerimiz ancak bir yabancının yardımı sayesinde hayatta kalabildiler. Bize insan olmayı öğrettiler. Bu tarih bölgemizi şekillendirmiştir. "Kötülüğün kazanması için iyiliğin hiçbir şey yapmaması yeterlidir" diye bir söz vardır.

Polonya'da halk bu sürece nasıl tepki veriyor?

Ben de bundan çok endişelendim. Ama yaşadığım yerde komşularımdan, meslektaşlarımdan ve arkadaşlarımdan çok destek alıyorum. Bu harika! Bu yüzden bu süreçte tam adım ve fotoğrafımla yer almaya karar verdim. Varşova'daki insanlara sorarsanız belki farklı düşünebilirler. Eğer şehrin şık bir apartmanında yaşıyorsanız, büyük politik meseleleri düşünebilirsiniz. Ama burada, ülkemizde konu jeopolitik değil, gerçek insanlar ve onların hayatları.

Suçlamalar sonucunda günlük hayatınız nasıl değişti?

Sağlığım iyi değil. Sık sık başım ağrıyor ve çok stresliyim. Hikaye 2022'de başladı, şimdi 2025'teyiz ve bizim için birkaç günde bitmeyecek. Ama benim sadece bir hayatım var. Bakmam gereken çocuklarım ve yaşlı annem var. Yoruldum. Ama ben 56 yaşındayım. Yardımımın sonuçları olabileceğini biliyordum. Ama “devletimizin” bu şekilde bana karşı tavır alması beni çok üzdü.

Sürecin mültecilere destek olmak isteyen diğer kişiler üzerinde nasıl bir etkisi oluyor?

Mültecilere destekten bile bahsetmiyoruz. Sanırım bu, insani yardımın ne olduğunun tanımlanmasıyla ilgili. Örnek olmak meselesi. Polonya hükümeti insani yardımı suç saymak istiyor. Başkalarına şunu göstermek istiyorlar: Bunu yapmayın. Bunların hiçbiri benim fikrim değildi. Tüm hayatım kültürel mirasımız ve doğa koruma etrafında dönüyor. Ve sonra aniden bu insanlar ortaya çıktı ve ben tepki vermek zorunda kaldım. Bu suçlamanın amacı ülkedeki diğer insanlara insan olmamanın ve ülkenin kurallarına uymanın daha iyi olduğunu göstermektir.

Şu anki durum nedir?

Polonya hükümeti, Belarus sınırına insansız hava araçları ve özel ekipmanlarla gözetlenen bir duvar inşa etti. Sınırda hala göçmenler var, ancak bunlar sınır muhafızları ve askerler tarafından yakalanıp geri gönderiliyor. Biz "normal insanlar" artık benim yaşadığım bölgedeki ormanlarda mülteci görmüyoruz. Bataklıkta bir ceset daha bulunduğunda duyarız ancak.

2023 yılında sağcı popülist PiS partisi iktidardan düştü. Donald Tusk liderliğindeki yeni hükümet ( liberal-muhafazakar Civic Koalisyonu ) 2024 Sığınma Yasası'nı askıya aldı ve Geas reformunu uygulamak istemiyor. Bunu bekliyor muydunuz?

Şunu söylemeliyim ki, eskisinden daha kötü. PiS iktidardayken Adam Bodnar, bir sivil haklar ombudsmanı ve Polonya Helsinki Vakfı'nın [Avrupa'da, özellikle Polonya'da insan hakları konusunda çalışan bir sivil toplum kuruluşu] başkan yardımcısıydı. Grupa Granica gibi aktivistler onu insan haklarını savunmalarına yardımcı olacak biri olarak görüyorlardı. Şimdi Adalet Bakanı ve Başsavcı olarak bizi adalete teslim etme inisiyatifini aldı. Hükümet şimdi PiS dönemindekinin aynısını yapıyor, ancak siyasette bizi destekleyecek kimse kalmadı.

18 Mayıs'ta cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılacak. Bunda göçün rolü ne?

Bana göre politikacıların mülteciler ve göçmenler hakkında olumsuz konuşması iyi bir şey. "Mültecilere karşıyız" diyenlerin sayısı anketlerde yükseliyor. Bu, Avrupa genelinde görülen bir eğilim.

Polonya dışındaki insanlara davanızla ilgili neler söylemek istersiniz?

Kaçan insanlar, hangi sebepten olursa olsun, karşımıza çıktığında, biz sıradan insanlar olarak tek bir görevimiz var: Vicdanımıza göre hareket etmek. Birbirimizle dayanışma göstermeliyiz; hem mahallemizde hem de yabancılarla. Ben her zaman başkalarına, bana davranılmasını istediğim gibi davranacak şekilde yaşamaya çalışıyorum. Siyaset sürekli değişiyor: Yapabileceğimiz en önemli şey bilgili kalmak ve hepimizin insan olduğunu hatırlamaktır.